6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri ile ilgili ilk izlenimlerim;

Asrın felaketi olarak nitelendirilen, 10 ili etkileyen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki 6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri ile ilgili ilk izlenimlerim şunlardır;
6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri
Bu makalede asrın felaketi olarak nitelendirilen, merkez üssü Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan, 10 ili etkileyen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri ile ilgili ilk izlenimlerimi ele aldım.
Kahramanmaraş ili Pazarcık merkezli ve Elbistan merkezli iki büyük deprem ile sarsıldık
Türkiye, Kahramanmaraş’ta meydana gelen 7,7 büyüklüğündeki Pazarcık Depremi ve 7,6 büyüklüğündeki Elbistan Depremi ile sarsıldı. Nitekim bu büyük depremler Kahramanmaraş, Hatay, Osmaniye, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Malatya, Kilis ve Adana’da yıkıma yol açtı.
Zira 06 Şubat 2023‘te saat 4.17’de Kahramanmaraş ili Pazarcık merkezli 7,7 büyüklüğünde şiddetli bir deprem meydana geldi.
7,7 büyüklüğündeki Kahramanmaraş Depremi’ni takiben Gaziantep‘te de 6,5 ve 6,4 büyüklüğünde iki deprem ve gün içerisinde en büyüğü 6,6 büyüklüğünde 183 artçı sarsıntı meydana geldi.
Tüm Türkiye bu büyük felaketin şokunu atlatmaya çalışırken, Pazarcık Depremi‘ni takiben aynı gün saat 13.24’te Elbistan merkezli 7,6 büyüklüğünde bir deprem daha meydana geldi.
İkinci gününde maalesef Kahramanmaraş Depremi‘nin ağır bilançosu ortaya çıkmaya başladı. Zira AFAD tarafından gün gün açıklanan verilere göre çok sayıda bina yıkılmış, bir çok vatandaşımız hayatını kaybetmiş ve çok sayıda yaralı vardı.
1 milyon 279 bin 576 bağımsız birimde hasar tespit çalışması yapıldı
6 Şubat ikiz Kahramanmaraş Depremleri’ni takiben Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından, aralarında Kayseri, Niğde ve Kilis’in de yer aldığı 13 ilde, 236 bin 410 binada yer alan 1 milyon 279 bin 576 bağımsız birimde hasar tespit çalışması yapıldı. Nitekim Bakanlık tarafından Hasar Tespit Çalışması bilançosu şu şekilde açıklandı;
- 6 bin 849 binada yer alan 46 bin 640 bağımsız birimin orta hasarlı,
- 59 bin 995 binada yer alan 439 bin 647 bağımsız birimin az hasarlı,
- 108 bin 840 binada yer alan 535 bin 490 bağımsız birimin de hasarsız olduğu belirlendi.
6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri ile ilgili ilk izlenimlerim şunlardır;
Asrın felaketi olarak nitelendirilen, merkez üssü Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan, 10 ili etkileyen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri ile ilgili ilk izlenimlerimi kaleme aldım.
Ülkemizde üstyapı bina inşaatları büyük oranda Betonarme Yapı olarak uygulanmaktadır. Elbette ki özellikle 1999 Marmara Depremi sonrası ülkemizde de yaygınlaşan Çelik Yapıların avantajı betonarme yapıya göre çoktur. Ancak en son ikiz Kahramanmaraş Depremlerinde de gördüğümüz bizim Betonarme bina inşaatlarında karşılaştığımız basit ama temel sorunlarımız şunlardır;
1- Yumuşak Kat / Narin Kolon / Kısa Kolon durumu;
Depremlerde Betonarme Yapılarda hasarın başlıca nedeni deprem bölgesine ve gerekli yük kriterlerine uygun bina tasarımı yapmamış olmamızdır. Zira büyük oranda bina giriş katlarında yumuşak kat düzensizliği durumu oluşuyor. Şöyle ki; ekseriyetle binaların giriş katları işyeri olarak yüksek katlı veya asma katlı olarak tasarlanıyor. Bu durum o katta ya narin kolon yada kısa kolon durumu oluşturuyor.

En alt katın kolonları zorlanmış ve kırılmış.

2. Asmolen Döşeme kullanımı;
Her ne kadar Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği deprem bölgelerinde asmolen tipi döşeme kullanmaya müsaade etse de, deprem esnasında zemin kat tavanı başta olmak üzere kolon kiriş birleşimleri zorlanıyor. Bunu önlemek için en azından katların dış çerçevelerindeki kirişleri yatık değil de dikine tasarlamalıyız. Böylece sarsıntı esnasında yapının daha uzun süre dayanmasını sağlamış oluruz. Şayet göçme olursa da kiriş yüksekliğinden dolayı en azından katlar arasında hareket edebilecek boşluklar oluşur.

3. Konsol Çıkmalar;
Taban Alanı Katsayısı (Taks) uygulamasından dolayı binalarda (genelde zemin katta) konsol çıkma tasarlıyoruz. Her ne kadar şartname izin verse de (ki bu yıkıcı depremden sonra şartnameler gözden geçirilmeli) yapı temelden başladığı gibi en son kata kadar aynı izdüşümde olmalı. Ayrıca Tünel Kalıp Sistem uygulaması teşvik edilmeli bence.

4. Zemin Katlarda Bölme Duvarların Kullanımı;
Bir de işyerlerinde (genelde binaların giriş katları) duvarlar haliyle dairelere kıyasla daha seyrek oluyor. Her ne kadar çerçeve sisteminde duvarlar taşıyıcı olmasa da yapılan çalışmalar göstermiş ki deprem esnasında bölme duvarlar olumlu katkı sağlıyor.

Bu yukarıda saydığımız 4 madde yüzünden zemin katlara çok fazla yükleniyoruz. Zira deprem sonrası yıkılan veya ağır hasarlı binalara baktığımızda, depremde maalesef binaların çoğunluğunun zemin kattan kırıldığını ve üst katların olduğu gibi giriş katın üstüne veya yana çöktüğünü görüyoruz.
5. Teknik Uygulama Sorumluluğu – Şantiye Şefliği
Betonarme inşaat uygulama esnasında teknik kontrol çok zayıf kalıyor maalesef. Onun için her inşaata bir şantiye şefi tahsis edilmeli ve inşaat bitene yani iskan alınıncaya kadar (mümkün mertebe inşaat mühendisi) şantiye şefi bilfiil teknik uygulama sorumluluğunu yerine getirmeli. Böylece hem doğru ve yeterli inşaat malzemesi kullanılır hem de teknik şartnameye uygun imalat yapılır.
6. Yapı Denetim zafiyeti
Son olarak da yıkık veya hasarlı binalarda Kamu binaları ağırlıklı olmak üzere uygulama esnasında Yapı Denetiminin yetersiz olduğunu görmekteyiz. Bu yüzden Mevcut Yapı Denetim Sistemini ilk fırsatta elden geçirmemiz gerektiğini düşünüyorum.

Bu kriterlere dikkat ettiğimiz sürece elbette betonarme yapı inşa edebiliriz. Zira “tüm betonarme binalar çürüktür veya zayıftır” gibi bir genelleme yapamayız.
Sizlerin de bu konudaki görüş ve düşüncelerinizi beklerim.
Allah vatanımıza milletimize zeval vermesin, böyle felaketleri tekrar yaşatmasın İnşallah.
Geçmiş olsun Türkiyem.
Saygı ve sevgilerimle
İnş. Müh. Mithat GÜNEY, PMP
Üstyapı İnşaatı kapsamında Binalar ile ilgili bazı Teknik Terimler
Betonarme Yapı nedir?
Beton ile inşaat çeliğinin bir bütün oluşturduğu, dış etkilere dayanıklı sisteme betonarme yapı denir. Beton ve çeliğin yapı elemanları olarak kullanılmasının yaygınlaşması ile bu sistem gelişmiştir.
Çelik Yapı nedir?
Yapı elemanlarının kolon, kiriş gibi taşıyıcı elemanları çelik malzemelerden oluşan yapılara çelik yapı denmektedir. Çelik yapıların birçok avantajı bulunduğundan dolayı özellikle 1999 Marmara Depremi sonrası çelik konstrüksiyon sistemler oldukça fazla tercih edilmeye başlanmıştır.

Çelik Yapılar sünek yapısı gereği depreme karşı daha dayanıklıdırlar
Yumuşak Kat Düzensizliği Durumu nedir?
Binanın katları arasındaki rijitliğin farklı olması yumuşak kat düzensizliğini oluşturur. Yapının yapacağı toplam deplasmanın toplam kat yüksekliğine bölüşülmesi istenir. Ancak eğer rijitliği az olan bir kat varsa bu kat daha fazla deplasman yapar ve bu kat yumuşak kat olarak adlandırılır.



Narin Kolon nedir?
Statik olarak narinlik etkisi altında kalan kolona Narin Kolon denir. Kolonun narinlik etkisinde kalıp kalmaması en basit haliyle, enkesitine, boyuna ve iki ucunun mesnet şartlarına bağlıdır. Narin olmayan kolona kısa kolon denilir.

Kısa Kolon nedir?
Kısa kolon davranışı, yapı elemanlarında donatı çeliğinin akmaması durumunda depremin enerjisi yeterince sönümlenemeden elemanların kesme kapasitelerinin aşılmasıyla gevrek bir şekilde göçme hasarının oluşmasıdır.

1- Giriş katı işyeri olduğu için kolon yüksekliği fazla ve bölme duvarı dairelere kıyasla daha az.
2- Az yükseklikte ara kattaki nispeten kısa kolonlar sebebiyle depremde bina yeterince esneyememiş.
Güçlü Kolon Zayıf Kiriş Prensibi nedir?
Güçlü kolon zayıf kiriş prensibi olarak da bilinen kolonların kirişlerden güçlü olması koşulu, bir düğüm noktasında birleşen kolonların taşıma gücü momentleri toplamının, aynı düğüm noktasına birleşen kirişlerin kolon yüzündeki kesitlerindeki taşıma gücü momentleri toplamından en az %20 daha büyük olması kuralıdır.

Etriye Sıklaştırması nedir?
Betonarme kolon ve kirişlerde, sismik yükler etkisi altında oluşacak kırılmaların etkisini engellemek için etriye sıklaştırması yapılır. Bu nedenle kiriş ve kolonlarda, deprem yönetmeliğince belirlenen bölgelerde etriye sıklaştırması yapılır.
Tünel Kalıp Sistemi nedir?
Tünel Kalıp Sistemi, döşeme ile duvarların tek atımda dökülmesini sağlayan, sonucunda tüm duvarlar perde duvar olduğundan dolaylı olarak depreme dayanıklı yapılar elde edilen bir inşa yöntemidir. Modern bir inşaat yöntemi olarak kabul edilen tünel kalıp sisteminde yükü temele düzgün bir şekilde dağıtan kirişsiz radye temel sistemi kullanılır.

Radye Temel nedir, nerelerde kullanılır?
Radye temel, yapılarin inşa edileceği yüzeyi bir bütün olarak örten, böylelikle zeminde gerilmelerin daha geniş alana yayılmasını ve yapı temelinin bütüncül bir davranış sergilemesini sağlayan temel sistemidir.
Fransızcadan gelen bir kelime olan radier sözcüğünden gelen bir kelime olan radye temel, yapının ağırlığının fazla oluşu, zeminin taşıma kapasitesinin düşüklüğü sebebiyle bütün yapının altını alttan tek taban (plak), hatta mümkünse bunu üstyapı sınırlarından dışarı taşırmak suretiyle inşa edilir.
Böylece taşıma kapasitesi düşük olan zemin birim gerilmesine daha az yük verilmiş ve böylece oturmaların önüne mümkün olduğu kadar geçilmiş olur.

TOKİ evleri nasıl inşa ediliyor?

Alınan bilgiye göre, 20 yılı aşkın süredir dar gelirli vatandaşlar için sosyal konutlar üreten TOKİ, kentsel dönüşümlerle de il ve ilçelerde güvenli konutlar inşa ediyor. TOKİ, 2002’den bu yana 1 milyon 180 bin konut üretti.
Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen 10 ilde TOKİ eliyle inşa edilen binalarda yıkım olmadığı, TOKİ konutlarının hiçbirinde yapısal hasarın oluşmadığı belirlendi.
TOKİ tarafından yaptırılan inşaatlarda öncelikle yerinde zemin etüt raporu çıkartılıyor. Rapordan alınan veriler doğrultusunda başta Deprem Yönetmeliği olmak üzere yürürlükteki tüm ilgili kanun ve yönetmeliklere göre projelendirilme çalışması yapılıyor. İmalatlar ise bu projeler doğrultusunda yapım tekniklerine uygun olarak gerçekleştiriliyor.
TOKİ, binalarda uyguladığı “radye temel”, “tünel kalıp taşıyıcı sistem”, “yüksek beton dayanımı” gibi depreme karşı çözümlerle binada oluşacak sarsıntıyı ve dolayısıyla hasarı en aza indiriyor.
İnşaat Mühendisi Mithat GÜNEY, PMP YouTube Kanalı
Dünya genelindeki İnşaat Projeleri, Şantiye Görüntüleri, Gayrimenkul Sektörü ve Profesyonel Proje Yönetimi ile ilgili videoları İnşaat Mühendisi Mithat GÜNEY, PMP YouTube kanalında bulabilirsiniz.
Düzenleyen; İnş. Müh. Mithat GÜNEY, PMP